KOŠČ, S.: Zaangażowanie polityczne jako świadectwo miłości chrześcijańskiej.

Vyd. Kraków : Międzynarodowa Fundacja Naukowców i Pedagogów „Scientia, Ars, Educatio“, 2007, 102 s. (121 NS), ISBN 978-83-6083

WSTĘP

W pracy niniejszej zajmujemy się problematyką skutków chrześcijaństwa, charakteryzującego się specyficznym pojęciem i specyficzną praktyką miłości przy angażowaniu się w politykę. Temat ten uważamy za ważny przede wszyst­kim z punktu widzenia transformacji społeczeństwa, przebiegającej w Słowacji w okresie postkomunistycznym, lecz wydaje nam się, iż jest on aktualny również w bardziej szerokim kontekście, i właśnie dlatego rozwijamy go w płaszczyźnie teoretycznej, bez konkretnego czasowo-przestrzennego ograniczenia. Mamy na­dzieję, iż praca niniejsza może okazać się użytecznym przyczynkiem do dyskusji o polityce chrześcijańskiej, która z odmiennym akcentem przebiega dzisiaj w całej Europie.

Praca niniejsza opracowana jest na podstawie dokumentów kościelnych, zajmujących się problematyką społeczeństwa, przede wszystkim dokumentów soborowych Gaudium et spes i Apostolicam actuositatem, dokumentów naucza­nia Jana Pawła II, mianowicie Familiaris consortio, Christifideles laici i Cente­simus annus, jak również literatury teologicznej z dziedziny teologii moralnej szczegóŀowej, zwłaszcza z akcentem na moralne aspekty cnót teologalnych. Pro­ble­matyką tą w Słowacji zajmują się przede wszystkim ci, którzy wykładają i publi­kują w dziedzinie teologii moralnej szczegóŀowej, mianowicie František Tondra,[1] Jozef Minarovič,[2] Marián Mráz,[3] po częsci Jozef Semivan,[4] ewentu­alnie ci, którzy zaujmują się problematyką nauczania Kościoła o społeczeństwie, głównie František Škoda[5] i Štefan Vragaš.[6] Za granicą zauważyliśmy wyraźniej­sze zainteresowanie daną problematyką zwłaszcza we Włoszech, gdzie Konfe­rencja Biskupów bezpośrednio poświęciła jej swoje Instrukcje Pasterskie na lata dziewięćdziesiąte[7] oraz gdzie miały miejsce ważne inicjatywy teologiczno-pas­terskie.[8] Spośród autorów, którzy tam zajmowali się daną problematyką, zainte­resował nas zwłaszcza Mauro Cozzoli. Rów­nież w Polsce już przez dłuższy okres przebiega dyskusja na temat rozumienia chrześcijań­skiego angażowania się w politykę, co może być dla nas - ze względu na podobne doświadczenia z okresu komunizmu oraz po nim następują­cego okresu budowania posttotalitar­nego społeczeństwa - bardzo pouczające. Spośród autorów polskich bogate źródło dla naszych rozważań stanowią prace Janusza Nagórnego.

W ramach danego tematu chcielibyśmy zbadać aspekt teologalny angażo­wania się w politykę w stosunku do cnoty miłości chrześcijańskiej. Interesuje nas, jaką podstawę oraz jakie uzasadnienie posiada miłość jako motyw oraz źródło angażowania się w politykę, przy czym nie może stać się ani płaską uto­pią, ani tanim moralizowaniem; dalej czy również w świecie współczesnym można ogłaszać miłość jako „duszę“ angażowania się w politykę, dodającą en­tuzjazmu polityce, a więc dającą pokarm duchowy politykowi oraz jego działaniu w poli­tyce; i wreszcie jak uwidaczniają się praktyczne skutki w taki sposób prze­żywa­nej miłości w polityce.

Dla osiągnięcia tego celu będziemy postępować metodą analityczną, wy­chodząc od określenia pojęcia oraz istoty miłości chrześcijańskiej poprzez uka­zanie jej społeczne i polityczne wymiary i aspekty. Kierujemy się przy tym hi­potezą, ktorą możnaby sformułować w sposób następujący: Jeżeli miłość jest cechą charakterystyczną i fundamentem życia chrześcijańskiego, fakt ten powi­nien uwidaczniać się również w życiu społecznym, ponieważ człowiek jest istotą spoŀeczną. Co więcej, miłość powinna nie tylko uwidaczniać się w życiu społecznym, lecz musi stać się dla chrześcijanina podstawą stosunków całego życia społecznego, jak również dyrektywą dla wszystkich zasad tego życia. Po­nieważ angażowanie się w politykę jest z pewnego punku widzenia szczytem ży­cia społecznego, miano­wicie ze względu na swój wyjątkowy stosunek do two­rzenia oraz zabezpie­czania dobra wspólnego, powinno przypuszczać, iż i tutaj miłość powinna być podstawową siłą napędową, co nie może pozostać bez na­stępstw dla chrześcijanina w polityce, jak również dla polityki chrześcijańskiej.

Praca niniejsza jest podzielona na trzy rozdziały.

Pierwszy został poświę­cony istocie miłości jako cnocie teologalnej. Zwró­cimy uwagę na szczególną cechę chrześcijaństwa, dla którego miłość jest zarów­no cnotą jak i przykazaniem. Wychodzimy przy tym z jedności cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości, dla których obowiązuje, iż są równocześnie darem i wezwaniem. A więc całe życie moralne chrześcijanina jest odbieraniem tego daru oraz odpowiedzią na owo wezwanie. Jednakże - według słów świętego Pawła - spomiędzy cnót teologalnych „największa jest miłość“. Dlatego w dalszej części zastanowimy się nad szczególną właściwością miłości rozumianej po chrześcijańsku, według której miłością jest przede wszystkim Bóg, natomiast człowiek, stworzony na Boży „obraz i podobieństwo“, jest w stanie naśladować go, czym jego istnienie w sposób najbardziej doskonały uzyskuje swoją pełnię. W końcu w tym rozdziale zajmiemy się charakterystyką stosunku między miłością Boga i bliźniego, ponieważ stosunek ten oraz jego rozwiązanie stanowi to, co najbardziej odróżnia miłość chrześcijańską od innych pojęć miłości i jest podstawą jej dynamizmu oraz ofiarnej wytrwałości.

Drugi rozdział jest poświęcony społecznemu wymiarowi tak określo­nej miłości, który wypływa z charakteru wspólnotowego osoby ludzkiej. Tutaj przy­pomniemy charakterystyczne pojęcie współczesnej teologii miłości, zwłaszcza ulubione i powtarzane przez obecnego papieża, mianowicie pojęcie cywilizacji miłości. Pokażemy również stosunek miłości do pozostałych podsta­wowych za­sad, którymi kieruje się życie społeczne. Na stosunki te zwrócił uwagę w sposób systematyczny zwłaszcza papież Jan XXIII. Obecny rozwój stosunków społecznych ujawnia potrzebę zajmować się nimi bardziej szczegółowo. Analiza nauki Kościoła w tej sprawie zwraca uwagę przede wszystkim na wzajemną łączność poszczególnych „filarów“ życia społecznego, a więc sprawiedliwości, prawdy, wolności oraz miłości, szczególnie w ustroju demokratycznym, czym w tym rozdziale chcemy się zajmować bardziej szczegółowo.

Wreszcie w trzecim roz­dziale w ramach wymiaru społecznego miłości chrześcijańskiej postaramy się skupić uwagę na dziedzinie polityki oraz na zaan­gażowaniu się w politykę. Miłość będziemy badać jako motyw, prowadzący chrześcijanina do angażowania się w politykę na rzecz dobra wspólnego, jak również to, co go na tym trudnym polu pokrzepia i dodaje mu entuzjazmu, i wreszcie to, co w konkretnym życiu poli­tycznym w pewnych formach staje się widocznym. Jako przykład przytoczymy trzy konkretne sposoby po chrześcijańsku motywowanego zaangażowania politycznego, które choć nie są wyłączną prerogatywą chrześcijaństwa i rzeczywiście istnieją mimo niego, jednakże właśnie konsekwentna teoria chrześcijańska i praktyka chrześcijańska robią ich naprawdę skutecznymi na rzecz dobra wspólnego oraz budowania społeczeństwa „bardziej łaskawego“: jest to dialog jako metoda współpracy z ludźmi o odmiennym przekonaniu; wezwanie do pojednania jako sposób rozwiązywania sytuacji konfliktowych oraz opcjy preferencjalna na rzecz biednych jako podstawowa treść po chrześcijańsku motywowanej oraz realizowanej polityki.